تفکر خرچنگی

«اگه من نمی‌تونم چیزی رو داشته باشم، پس تو هم نباید بهش برسی!». عصاره تفکر خرچنگی در همین یک جمله خلاصه می‌شود.

اما چرا این تفکر به تفکر خرچنگی معروف شده است؟ این نام از مطالعاتی که زیست‌شناسان از رفتار خرچنگ‌ها در جعبه داشته‌اند، گرفته شده، آنها متوجه شدند که خرچنگ‌ها در صورت گیر افتادن در جعبه رفتاری عجیب از خودشان بروز می‌دهند. آنها نه تنها برای بیرون آمدن از جعبه هیچ تلاشی نمی کنند، بلکه اگر خرچنگی تصادفاً به فکر فرار بیفتد، باقی خرچنگ‌ها جلوی او را می‌گیرند و سعی می‌کنند او را به پایین بکشند؛ درصورتی‌که اگر باهم همکاری می‌کردند همگی می‌توانستند از جعبه نجات پیدا کنند.

◾️از مهلک‌ترین اتفاقاتی که می‌تواند برای یک جامعه بیاید، تفکر خرچنگی است. این نوع تفکر باعث رخوت و رکود در جامعه می‌شود. این تفکر افراد را در خود فرومی‌برد و راه پیشرفت را برای همه اعضای جامعه می‌بندد.

◾️تفکر خرچنگی نتیجه توسعه‌نیافتگی مدنی و اخلاقی است. کسانی که از کودکی با رفتارهای پر از خشم و حسادت نسبت به دیگران بزرگ‌شده‌اند، نمی‌توانند از این تفکر در امان باشند. انسانیت، اتحاد و مسئولیت‌پذیری در این تفکر جایگاهی ندارد و افراد در صورت داشتن تفکر خرچنگی محبتی نسبت به همنوعان خود نخواهند داشت.

◾️این تفکر می‌تواند در یک سازمان، نسبت به رقبای کاری یا در هر جایگاه دیگری شکل بگیرد. افراد درصورت داشتن این تفکر، به‌جای استقبال از موفقیت دیگران و شراکت در پیشرفت آن‌ها، راه موفقیت را می‌بندند و خود و دیگران را در گردابی از شکست و ناکامی فرو خواهند برد.

نشانه‌های ابتلا به تفکر خرچنگی

– آنها به‌شدت ازخودراضی هستند و با دیگران مانند افراد درجه‌دو و پست رفتار می‌کنند.

– تکبر از مهم‌ترین و متداول‌ترین ویژگی افراد با تفکر خرچنگی است. آن‌ها فکر می‌کنند که خون سلطنتی در رگهایشان جاری است و جوری با دیگران رفتار می‌کنند که انگار آن‌ها رعیت زیردستشان هستند.

– آن‌ها درصورت داشتن دستاوردی، هرچند کوچک، از دیگران انتظار دارند که آن‌ها را تحسین کنند. بزرگنمایی دستاوردها و پست دانستن داشته‌های دیگران از ویژگی‌های دیگر این افراد است.

– معمولاً در اینگونه افراد می‌توان رگه‌هایی پررنگ از نژادپرستی را هم دید.

– درصورت دیدن شادی و موفقیت دوستانشان، عصبی می‌شوند.

– حسادت یکی دیگر از ویژگی‌های افراد با تفکر خرچنگی است. آن‌ها وقتی می‌بینند دوستانشان یا افرادی که پیشتر از بالا به آن‌ها نگاه می‌کردند، درحال پیشرفت هستند یا دستاوردهای چشمگیری دارند، عصبی می‌شوند. رشد دیگران و ارتقا مرتبه آن‌ها، به این دسته از افراد احساس ناامنی و وحشت می‌بخشد.

– شعارشان این است؛ من نتوانستم به دست بیاورم، پس تو هم نباید داشته باشی! ازنظر آن‌ها حتی زمانی که به موفقیتی خاص می‌رسند، دیگران نباید به آن برسند، چه برسد به اینکه چیزی را نداشته باشند و ببیند که دیگران پی رسیدن به آن هستند!

– این طرز تفکر انسان‌هایی ساخته است که روحیه فداکاری و مهربانی را در خود سرکوب کرده‌اند. آنها به قیمت آسیب دیدن خودشان حاضرند مانعی برای دستیابی سایرین به موفقیت باشند.

– با دوستانشان مانند رقبا رفتار می‌کنند؛ اتحاد، صمیمیت، دوستی، وفاداری و رفاقت از فرهنگ لغت تفکر خرچنگی حذف شده است.

– آنها به‌جای تلاش برای رساندن سازمان به سطحی مطلوب از موفقیت، سعی می‌کنند تمام موفقیت‌ها را به نام خودشان بزنند. همکاری و مشارکت تیمی، در این افراد جایگاه خاصی ندارد.

– خودخواهی و اهمیت دادن به خود باعث می‌شود که افراد با تفکر خرچنگی هیچ تصوری از صفت دلسوزی و مهربانی نداشته باشند.

– به‌سادگی دل افراد را می‌شکنند، بی‌رحمانه انتقاد می‌کنند و اگر به کسی ضربه بزنند برایشان اهمیتی ندارد.

– با این دسته از افراد نمی‌توان بحث کرد. آن‌ها فکر می‌کنند که همه‌چیز را می‌دانند. شخصیتی که تفکر خرچنگی تفکر قالب اوست، منتقدی فعال است. اما اصولاً انتقادها را قبول نمی‌کند و خود را از هر اشکال مبرا می‌داند.

– بیشتر وقت‌ها پشت سر دیگران حرف می‌زنند، تفریح موردعلاقه آنها غیبت است. آن‌ها بیشتر وقتشان را صرف فکر کردن به دیگران و راه‌های ضربه زدن به آن‌ها می‌کنند.

– آنها وقتی برای پرورش ایده، ساخت تفکرات جدید یا چیزهای دیگر را ندارند.

با خرچنگ‌های زندگی چه کنیم؟

تفکر خرچنگی در گروه و تیم معنا پیدا می‌کند، برای رهایی از این تفکر باید روابط کنترل شود و افرادی که تیم را از مسیر رشد منحرف می‌کنند، ازنظر اجتماعی تحریم شوند.

سال ۲۰۱۵ در نیوزلند طی آزمایشی تأثیر ذهنیت خرچنگی بر عملکرد دانشجویان اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد رتبه‌بندی دانشجویان بدون اطلاع یکدیگر از جایگاهشان، رشد ۱۸ درصدی به دنبال داشت.